Η μουσική αποτέλεσε σημαντικό στοιχείο
για την καθημερινή ζωή του ανθρώπου από την αυγή της ιστορίας του έως
σήμερα. Υπάρχουν ενδείξεις για την ύπαρξη μουσικών οργάνων από την εποχή
του λίθου καθώς και για τον ενεργό ρόλο της μουσικής στην οργάνωση
ομάδων εργασίας, κυνηγιού και θρησκευτικών ομάδων. Η μουσική, στις
πρώτες τις εκφάνσεις, δεν αποτελούσε καλλιτεχνική εκδήλωση, αλλά
εξυπηρετούσε καθημερινές ανάγκες του ανθρώπου.
Στην αρχαία Κίνα, η μουσική είχε
εξέχουσα θέση στην κοινωνική, θρησκευτική και πνευματική ζωή, και πολλές
φορές, φορτιζόταν με μαγικές δυνάμεις. Η διδασκαλία του φιλόσοφου
Κομφούκιου ασχολείται αρκετά με τη μουσική αναπτύσσοντας μια θεωρία περί
ήθους και αποδίδοντας ιδιαίτερη σημασία στο ρόλο της μουσικής στην
εκπαίδευση. Παράλληλα, γίνεται διάκριση μεταξύ λόγιας και λαϊκής
μουσικής σε αντιστοιχία με την κοινωνική ιεραρχία. Η λαϊκή μουσική
κατακρίνεται και θεωρείται ακατάλληλη για τη σωστή εκπαίδευση.
Στην Ινδία, η μουσική κατείχε εξαιρετική
θέση στο πλέγμα του πολιτισμού και η μελέτη της σκόπευε στη διατήρηση
ενός συνδέσμου με τη φιλοσοφία και τη θρησκεία. Σε φυσικό επίπεδο, όλη η
ανθρώπινη κοινωνία βασιζόταν στον ήχο κάτω από την ακόλουθη εξάρτηση:
με τον ήχο σχηματίζονται τα γράμματα, με τα γράμματα οι συλλαβές, με τις
συλλαβές οι λέξεις, με τις λέξεις οι λεπτομέρειες της ζωής.
Στην αρχαία Ελλάδα, η μουσική εξυψώνεται
στο επίπεδο μιας ελεύθερης τέχνης και αποτελεί αναγκαία εμπειρία στη
διαπαιδαγώγηση των νέων. Ο Σόλων ήταν ο πρώτος που εισήγαγε τη
διδασκαλία της μουσικής στην παιδεία των Αθηνών κατά τις αρχές του 6ου
π.Χ. αιώνα, ενώ οι νέοι Σπαρτιάτες διδάσκονταν και εξασκούσαν τη μουσική
έως τα τριάντα τους χρόνια. Στις Ολυμπιάδες διεξάγονταν επίσης,
παράλληλα με τα αθλήματα, μουσικοί και ποιητικοί αγώνες.
Σε κείμενα του Πλάτωνα, όπως στην
«Πολιτεία», στον «Πρωταγόρα» και στους «Νόμους», δίνεται ιδιαίτερη
έμφαση στην αναγκαιότητα της μουσικής στην αγωγή, ως ένας σημαντικός
παράγοντας για τη διατήρηση των παραδοσιακών αξιών και την ανάπτυξη και
διαμόρφωση του ιδανικού πολίτη.
Για τον Αριστοτέλη, η ενασχόληση με τη
μουσική έχει σημασία εξαιτίας των συγκινήσεων που μπορεί να προσφέρει.
Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, η μουσική πρέπει να διδάσκεται στους νέους
για τρεις βασικούς λόγους. Από τη μια πλευρά, χρησιμεύει ως «παιδιά» και
«ανάπαυσις», δηλαδή ως ψυχαγωγία, από την άλλη πλευρά, για σωστή
«διαγωγή» και αισθητική καλλιέργεια, ενώ παράλληλα, έχει την ιδιαίτερη
αξία να μπορεί να επενεργεί στο ήθος και τη διαμόρφωση του χαρακτήρα.
Ο Πλούταρχος στο έργο του «Περί μουσικής» αναφέρει χαρακτηριστικά ότι «δικαιολογημένα
οι παλιοί Έλληνες έδιδαν τη μεγαλύτερη προσοχή τους στη μουσική
εκπαίδευση, γιατί πίστευαν ότι έπρεπε να πλάθουν και να ρυθμίζουν τις
ψυχές των νέων σε ευπρεπή ηθική με τη μουσική, γιατί η μουσική είναι ευεργετική σε κάθε χρόνο και για κάθε ηθική πράξη».
Η αναγκαιότητα της μουσικής αγωγής στο σύγχρονο σχολείο