Ασφαλής ρομαντισμός

Ηχοι ζωντανοί

Του ΓΙΑΝΝΗ ΣΒΩΛΟΥ

Η Βασιλική Φιλαρμονική Ορχήστρα «Κοντσερτχεμπάου» του Αμστερνταμ, υπό τον αρχιμουσικό Αντρις Νέλσονς, ήταν το δεύτερο σημαντικό ευρωπαϊκό συμφωνικό σύνολο του κύκλου «Μεγάλες ορχήστρες - Μεγάλοι μαέστροι» που ακούσαμε στο Μέγαρο Μουσικής τον Νοέμβριο.Η ολλανδική ορχήστρα, διεθνώς διάσημη για τη διαφάνεια, τις ισορροπημένες δυναμικές και τον εξαιρετικό πλούτο του ήχου της, έδωσε δύο συναυλίες με κοινό πρόγραμμα που συνδύασε δύο ρομαντικά έργα με τη μουσική ενός από τα εμβληματικά χοροδράματα του 20ού αιώνα (22 και 23/11/2011).

Η διεύθυνση του 33χρονου Λετονού αρχιμουσικού ήταν ακριβής και ως κινησιολογία ιδιαίτερα θεαματική, εξωστρεφής και... χορευτική. Ομως, συνολικά, δεν υπήρξε ούτε ιδιαίτερα εκφραστική ούτε περιπετειώδης: απλώς κινήθηκε εκ του ασφαλούς, ορίζοντας ερμηνείες στις οποίες ο εξαίσιος ήχος του ολλανδικού συνόλου πρωταγωνίστησε ως πρώτη ύλη δίχως να αξιοποιηθεί περαιτέρω.

Η βραδιά στην κατάμεστη αίθουσα «Χρήστος Λαμπράκης» ξεκίνησε με μια στρωτή, δίχως εκπλήξεις ή επικίνδυνες αιχμές πάθους ανάγνωση της «Εισαγωγής Ρωμαίος και Ιουλιέτα» του Τσαϊκόφσκι. Ακολούθησε το «Κοντσέρτο για πιάνο αρ. 5, Αιγυπτιακό» του Σεν-Σανς. Ικανότατος σολίστας, ο 50χρονος Γάλλος πιανίστας Ζαν-Ιβ Τιμποτέ έπαιξε με ακρίβεια, νεύρο και λάμψη, αποδίδοντας με άνεση τις δεξιοτεχνικά απαιτητικές παραγράφους τού κάπως φλύαρου, χαρακτηριστικά γαλλικού αυτού κοντσέρτου. Τυπικό πρόβλημα που υπονομεύει σύγχρονες εκτελέσεις κοντσέρτων, οι υπερβολικές ταχύτητες στις παραγράφους έντονης δράσης -ευθύνη του αρχιμουσικού;- έπνιγαν τον πιανιστικό λόγο. Αντίθετα στα αργά και χαμηλόφωνα λυρικά μέρη η σύμπραξη σολίστα-ορχήστρας και ειδικά με τα αιθέρια, ευλύγιστα έγχορδα, άγγιξε το τέλειο. Τη συναυλία ολοκλήρωσε ένα όλως ευπρόσδεκτο κομμάτι του 20ού αιώνα που είχε καιρό να ακουστεί επί ελληνικού εδάφους: η μουσική του Στραβίνσκι για τον «Πετρούσκα» (εκδοχή 1947). Εδώ, η μετρονομικά ακριβής, εκφραστικά αποστασιοποιημένη διεύθυνση του Νέλσονς έδωσε ένα άρτιο, ακτινογραφικής καθαρότητας αποτέλεσμα, στο οποίο πρωταγωνίστησαν και πάλι ο λαμπερός, εύπλαστος ήχος και το πραγματικά θεϊκό επίπεδο τεχνικής αρτιότητας της ορχήστρας. Χάρη στα μαθηματικής ακρίβειας κρουστά και ξύλινα πνευστά, οι επίμονα μηχανιστικοί ρυθμοί και ο κινηματογραφικού τύπου ειρμός της δράσης, με τις αναρίθμητες παρενθέσεις και αλληλεπιθέσεις παράλληλων επεισοδίων, αποδόθηκαν αβίαστα, με παιχνιδιάρικη ελαφράδα, θαυμαστή καθαρότητα, τάξη και ηρεμία.
Αναμέτρηση με την Ενατη
Επανερχόμενη στη φετινή επέτειο του Μάλερ, η ΚΟΑ έπαιξε στο Μέγαρο Μουσικής τη «Συμφωνία αρ. 9» υπό τον αρχιμουσικό Ζακ Ντελακότ (25/11/2011). Στο ώριμο αυτό έργο η συμφωνική γραφή γίνεται οριακά πυκνή και η μουσική δραματουργία προβάλλει ιδιαίτερα φορτισμένη ως έκφραση γνώσης του επερχόμενου τέλους. Η ανάγνωση απαιτεί από ορχήστρα και αρχιμουσικό άριστη αντίληψη της μουσικής και των νοημάτων της, καθώς επίσης υψηλές τεχνικές επάρκειες: γενική οργάνωση δυναμικής σε πολλά επίπεδα, αναλυτικότητα, αλλά και διασφάλιση συνοχής μουσικού ειρμού, διαφάνεια εγχόρδων, ξύλινα και χάλκινα πνευστά ικανά να ανταποκριθούν σε ιδιαίτερα ευρύ φάσμα απαιτήσεων από άποψη τεχνικής και έκφρασης. Ο Ντελακότ απέδειξε ότι κατανοεί καλά τη μουσική, αφού διηύθυνε εκτός παρτιτούρας και, επιπλέον, κατείχε την τεχνική να καθοδηγήσει τους Ελληνες μουσικούς. Ομως, λόγω των δυσκολιών του έργου, ουδόλως εξέπληξε που κατά τη ροή της εκτέλεσης τα αναμενόμενα καλά στοιχεία συνυπήρξαν με ατέλειες. Ο Ντελακότ εξασφάλισε μάλλον άνετα τις γενικές ισορροπίες δομής και συνοχής του ειρμού, υποστηρίζοντας πολύ καλά τη νοηματική αποκωδικοποίηση της μουσικής «αφήγησης» μέσα από σαφή οργάνωση σε ενότητες και υποενότητες.
Ξύλινα και χάλκινα πνευστά σε πλήρη ανάπτυξη συνεισέφεραν αδιαλείπτως τους καλύτερους εαυτούς τους: το ανάλαφρο φλάουτο της Πιλαφτσή, το επιθετικό κλαρινέτο του Μουρίκη, το βελούδινο κόρνο του Σίσκου θαυματούργησαν! Από την άλλη, με εξαίρεση το εκτενές καταληκτικό αντάτζιο όπου η σαφής, βραδύρρευστη μελωδική διαστρωμάτωση της γραφής των δεσποζόντων εγχόρδων αποδόθηκε αβίαστα και με συναίσθημα, στα υπόλοιπα μέρη το παίξιμό τους υπολειπόταν τοπικά σε εκφραστικότητα και, ειδικά στις παραγράφους συνωστισμένης δράσης, σε συντονισμό. Επίσης οι συνολικοί συσχετισμοί δυναμικής μεταξύ χάλκινων πνευστών και εγχόρδων -γνωστή αδυναμία της ΚΟΑ- ήσαν στις κορυφώσεις εκτός ισορροπίας. Αναμφίβολα η παρουσίαση της μαλερικής «Ενατης» ήταν ένα μείζον, παρακινδυνευμένο βήμα που έπρεπε να γίνει: έδειξε γενναιότητα, χάρισε χρήσιμη εμπειρία και ασφαλώς πρόσφερε δυνατές στιγμές.

Πηγή