Ένα βιβλίο της Ευτυχίας Τσεσμελή που απευθύνεται σε παιδιά ηλικίας 7-11 και είναι βασισμένο στη μουσική που έγραψε ο γνωστός Γάλλος συνθέτης Camille Saint-Saëns προάγει την ενεργητική ακρόαση της μουσικής, παρέχει στα παιδιά τις βασικές γνώσεις για κάποια μουσικά όργανα, τους δίνει την ευκαιρία να βιώσουν κάποιες έννοιες της θεωρίας μέσα από ομαδικά παιχνίδια και έχει πληροφορίες για τον κόσμο των ζώων. Προσεγγίζει διαθεματικά τους πρωταγωνιστές του «καρναβαλιού» μέσα από την Αστρονομία, την ελληνική γλώσσα και μυθολογία, τα μαθηματικά, το θεατρικό παιχνίδι την αγγλική και τη γαλλική γλώσσα. Η πλούσια και κατάλληλη για τις ηλικίες αυτές εικονογράφηση κάνει τα παιδιά να ξεφυλλίζουν το βιβλίο με ευχαρίστηση, ενώ ο απλός και κατανοητός τρόπος που είναι γραμμένο τα εισάγει στον όμορφο κόσμο της μουσικής.
Το βιβλίο μπορεί να διδαχτεί στη σχολική τάξη, σε ομαδικά μαθήματα, αλλά μπορεί να αποτελέσει και μια όμορφη συντροφιά στον ελεύθερο χρόνο των παιδιών.
Δείτε το βίντεο https://www.facebook.com/video/video.php?v=2265100234872&oid=232361806803501&comments
(Πρόλογος από το βιβλίο δασκάλου)
Αγαπητοί συνάδελφοι,
Το “Καρναβάλι των Ζώων” του Saint-Saëns ξεκίνησε από ένα μουσικό αστείο κι έφτασε να θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα έργα του. Κάποιοι το χαρακτηρίζουν ως μία χαρούμενη παιδική παράσταση που διδάσκει μουσική.
Το βιβλίο που επιλέξατε για τη διδασκαλία σας βασίζεται σε ένα από τα σημαντικότερα και διαχρονικά έργα της μουσικής φιλολογίας. Συνδυάζει το παιχνίδι με τη μάθηση, παρατηρεί την ανάπτυξη της προσωπικότητας του παιδιού μέσα στην ομάδα και αντιλαμβάνεται την σπουδαιότητα της συνολικής γνώσης με κεντρικό άξονα τη μουσική. Από τη σκοπιά της Μουσικής περιέχει θεωρία, μουσική ορολογία, οργανογνωσία, μορφολογία, ενεργητική ακρόαση των μερών του έργου και όσον αφορά στην προσέγγιση από τη σκοπιά άλλων μαθημάτων, περιέχει κείμενα που σχετίζονται με το μάθημα της ζωολογίας, σύνδεση με την αστρονομία, καλλιέργεια γλωσσικών δεξιοτήτων και μαθηματικής σκέψης.
Τα παιδιά σε κάθε κεφάλαιο μαθαίνουν λέξεις της μουσικής ορολογίας που θα χρειαστεί να ξέρουν πριν γίνει η ακρόαση του κάθε μέρους και βιώνουν μουσικές έννοιες μέσα από παιχνίδια και δραστηριότητες. Διαβάζουν για τα μουσικά όργανα μέσα από μονολόγους, ενώ οι διάλογοι των ζώων έχουν σκοπό να κάνουν το βιβλίο διασκεδαστικό και χιουμοριστικό.
Πριν μερικά χρόνια, αποφάσισα να διδάξω στους μαθητές της Γ’ και Δ’ τάξης του δημοτικού σχολείου στο οποίο εργάζομαι, το εν λόγω έργο. Είχα ετοιμάσει κάποιες ερωτήσεις σχετικές με την ακρόαση των μερών του έργου και τις έδωσα στα παιδιά. Τους εξήγησα ότι το μουσικό έργο δε θα το ακούσουμε μόνο, αλλά θα το παρατηρήσουμε, δηλαδή θα κάνουμε ακρόαση. Χωρίς να είμαι σίγουρη για το αποτέλεσμα και χωρίς να γνωρίζω την αντίδραση των παιδιών σε αυτή την πρωτόγνωρη-για εμένα-διδακτική εμπειρία, ετοίμασα και κάποιες άλλες σημειώσεις μέσα από τις οποίες προσέγγιζα το θέμα του «καρναβαλιού των ζώων» με βάση διάφορα μαθήματα που διδάσκονται στο σχολείο. Η προσήλωσή τους κατά τη διάρκεια της ακρόασης, η ενεργή συμμετοχή όλων των μαθητών-ακόμα και αυτών που δύσκολα συγκεντρώνονταν-και η συνεχής προτροπή τους να ακούμε το κάθε μέρος περισσότερες από μία φορές, με εξέπληξαν θετικά και με οδήγησαν στη σκέψη να φτιάξω μία ολοκληρωμένη πρόταση για τους συναδέλφους μουσικούς που από τη μία θα προάγει τη σημασία της διαθεματικότητας στη σχολική γνώση αλλά από την άλλη θα κρατάει το μάθημα της Μουσικής στη δική του ξεχωριστή και ιδιαίτερα σημαντική θέση χωρίς να αναιρεί τη σπουδαιότητά του, χωρίς να το κάνει «υπηρέτη» των άλλων μαθημάτων.
Τα παιδιά σε κάθε κεφάλαιο μαθαίνουν λέξεις της μουσικής ορολογίας που θα χρειαστεί να ξέρουν πριν γίνει η ακρόαση του κάθε μέρους και βιώνουν μουσικές έννοιες μέσα από παιχνίδια και δραστηριότητες. Διαβάζουν για τα μουσικά όργανα μέσα από μονολόγους, ενώ οι διάλογοι των ζώων έχουν σκοπό να κάνουν το βιβλίο διασκεδαστικό και χιουμοριστικό.
Πριν μερικά χρόνια, αποφάσισα να διδάξω στους μαθητές της Γ’ και Δ’ τάξης του δημοτικού σχολείου στο οποίο εργάζομαι, το εν λόγω έργο. Είχα ετοιμάσει κάποιες ερωτήσεις σχετικές με την ακρόαση των μερών του έργου και τις έδωσα στα παιδιά. Τους εξήγησα ότι το μουσικό έργο δε θα το ακούσουμε μόνο, αλλά θα το παρατηρήσουμε, δηλαδή θα κάνουμε ακρόαση. Χωρίς να είμαι σίγουρη για το αποτέλεσμα και χωρίς να γνωρίζω την αντίδραση των παιδιών σε αυτή την πρωτόγνωρη-για εμένα-διδακτική εμπειρία, ετοίμασα και κάποιες άλλες σημειώσεις μέσα από τις οποίες προσέγγιζα το θέμα του «καρναβαλιού των ζώων» με βάση διάφορα μαθήματα που διδάσκονται στο σχολείο. Η προσήλωσή τους κατά τη διάρκεια της ακρόασης, η ενεργή συμμετοχή όλων των μαθητών-ακόμα και αυτών που δύσκολα συγκεντρώνονταν-και η συνεχής προτροπή τους να ακούμε το κάθε μέρος περισσότερες από μία φορές, με εξέπληξαν θετικά και με οδήγησαν στη σκέψη να φτιάξω μία ολοκληρωμένη πρόταση για τους συναδέλφους μουσικούς που από τη μία θα προάγει τη σημασία της διαθεματικότητας στη σχολική γνώση αλλά από την άλλη θα κρατάει το μάθημα της Μουσικής στη δική του ξεχωριστή και ιδιαίτερα σημαντική θέση χωρίς να αναιρεί τη σπουδαιότητά του, χωρίς να το κάνει «υπηρέτη» των άλλων μαθημάτων.
Η σύνδεση των επιστημών έχει ως στόχο να βοηθήσει τα παιδιά να καταλάβουν ότι οι επιστημονικοί τομείς εμφανίζουν πολλές διασυνδέσεις, πως η γνώση είναι ενιαία. «Η μάθηση δε μπορεί να περιχαρακωθεί σε στεγανά διαμερίσματα με τις επιγραφές «μαθηματικά», «γλώσσα», «φυσική», αλλά αντίθετα αποκτά διαστάσεις ενιαίας αίσθησης διαδικασίας και περιεχομένου από τους μαθητές».Τα θετικά και τα αρνητικά σημεία της διαθεματικής προσέγγισης των θεμάτων που επιλέγονται κάθε φορά είναι ένα θέμα που έχει ήδη αναπτυχθεί από πολλούς σημαντικούς παιδαγωγούς και μουσικοπαιδαγωγούς. Πολλά συγγράμματα έχουν κυκλοφορήσει και οι εμπειρίες των συγγραφέων αλλά και οι έρευνές τους, έχουν δώσει τα φώτα σε εμάς τους νεότερους για να προσεγγίζουμε τη διαθεματικότητα μέσα από εργασίες όπως η παρούσα. Συνεπώς, δε θα ήταν χρήσιμο να αναφερθώ εκτενέστερα για το θέμα της διαθεματικότητας στο παρόν βιβλίο.
Ένας από τους σημαντικότερους στόχους αυτού του βιβλίου είναι να καλλιεργήσει και να αναπτύξει το παιδί αισθητικό κριτήριο απέναντι στην ακρόαση των μουσικών έργων. Στόχος είναι να αποστασιοποιηθεί συναισθηματικά όταν ακούει μουσική, τόσο, όσο χρειάζεται για να μάθει να κάνει ακρόαση και να μπορεί να κρίνει τη μουσική ως ένα επίτευγμα ενός ευφυούς ανθρώπου. Η μουσική ακρόαση δεν είναι μια υπόθεση που αφορά μόνο τους σπουδασμένους μουσικούς, αυτούς που ξέρουν να διαβάζουν παρτιτούρα. Άλλωστε η ανάγνωση της παρτιτούρας και η ακρόαση της μουσικής είναι δύο διαφορετικά πράγματα που αν και αλληλοσυμπληρώνονται δεν αλληλοαποκλείονται. Στο βιβλίο κυριαρχεί το κομμάτι της ακρόασης της μουσικής, δηλαδή της προσεκτικής ακουστικής παρατήρησης των μουσικών φαινόμενων που συμβαίνουν μέσα στο έργο. Το επίθετο «ενεργητική», που χαρακτηρίζει την ακρόαση, από τη μία θα μπορούσε να παραλειφθεί γιατί ήδη περιλαμβάνεται στο ρήμα «ακροώμαι», αλλά από την άλλη δηλώνει τα συγκεκριμένα πράγματα που καλούνται να προσέξουν οι μαθητές. Οι ερωτήσεις που υπάρχουν κατευθύνουν το παιδί να παρατηρήσει συγκεκριμένα πράγματα που αν δεν του είχαν τονιστεί από την αρχή ίσως και να μην τα παρατηρούσε, αλλά παρόλα αυτά να έκανε ακρόαση αλλά να παρατηρούσε κάποια άλλα πράγματα.
Το παιδί από την πρώτη επαφή του με τον κόσμο παρατηρεί τους ήχους που παράγονται στο περιβάλλον του. Τους αναγνωρίζει, αναζητά την ηχητική πηγή παραγωγής του ήχου και διακρίνει τα χαρακτηριστικά τους. Τα δύο ρήματα «ακούω» και «ακροώμαι» δεν είναι συνώνυμα.
Το «ακούω» σημαίνει ότι έχω αυτή την αίσθηση από τη φύση μου που μου δίνει τη δυνατότητα να αντιλαμβάνομαι τους ήχους που παράγονται στο περιβάλλον στο οποίο βρίσκομαι.
Το «ακροώμαι» σημαίνει ότι παρατηρώ, ότι δίνω ιδιαίτερη σημασία σε κάποιους συγκεκριμένους ήχους του περιβάλλοντός μου. Στην καθημερινότητά μας δεν παρατηρούμε όλους τους ήχους γύρω μας. Όταν ακούμε μουσική σε ένα πολυσύχναστο μέρος και η προσοχή μας είναι στραμμένη στην επικοινωνία μας με κάποιους ανθρώπους, τότε ενδεχομένως να αντιλαμβανόμαστε το γεγονός ότι ακούγεται η μουσική χωρίς να μπορούμε να την παρατηρήσουμε, να την παρακολουθήσουμε. Το ίδιο συμβαίνει και με τα ρήματα «βλέπω» και «παρατηρώ». Στην πρώτη περίπτωση έχω τη δυνατότητα να αντιλαμβάνομαι τον κόσμο μέσω της αίσθησης της όρασης, ενώ στη δεύτερη περίπτωση έχω τη δυνατότητα να παρατηρήσω και να επεξεργαστώ αυτό που προσλαμβάνω με αυτή μου την αίσθηση.
Οι ερωτήσεις που κατευθύνουν το παιδί-ακροατή στοχεύουν:
α. στην αναγνώριση των διαφορετικών ηχοχρωμάτων των μουσικών οργάνων,
β. στην παρατήρηση της δομής της μουσικής,
γ. στην πρακτικής της μουσικής ορολογίας και
δ. στην ταύτιση της παρτιτούρας με το μουσικό γεγονός. Εισάγονται δηλαδή με τη χρήση μικρών μοτίβων στη λογική αναγνώρισης της παρτιτούρας χωρίς να έχουν απαραίτητα εξειδικευμένες γνώσεις μουσικής, χωρίς να ξέρουν δηλαδή να διαβάζουν νότες.
Το «ακροώμαι» σημαίνει ότι παρατηρώ, ότι δίνω ιδιαίτερη σημασία σε κάποιους συγκεκριμένους ήχους του περιβάλλοντός μου. Στην καθημερινότητά μας δεν παρατηρούμε όλους τους ήχους γύρω μας. Όταν ακούμε μουσική σε ένα πολυσύχναστο μέρος και η προσοχή μας είναι στραμμένη στην επικοινωνία μας με κάποιους ανθρώπους, τότε ενδεχομένως να αντιλαμβανόμαστε το γεγονός ότι ακούγεται η μουσική χωρίς να μπορούμε να την παρατηρήσουμε, να την παρακολουθήσουμε. Το ίδιο συμβαίνει και με τα ρήματα «βλέπω» και «παρατηρώ». Στην πρώτη περίπτωση έχω τη δυνατότητα να αντιλαμβάνομαι τον κόσμο μέσω της αίσθησης της όρασης, ενώ στη δεύτερη περίπτωση έχω τη δυνατότητα να παρατηρήσω και να επεξεργαστώ αυτό που προσλαμβάνω με αυτή μου την αίσθηση.
Οι ερωτήσεις που κατευθύνουν το παιδί-ακροατή στοχεύουν:
α. στην αναγνώριση των διαφορετικών ηχοχρωμάτων των μουσικών οργάνων,
β. στην παρατήρηση της δομής της μουσικής,
γ. στην πρακτικής της μουσικής ορολογίας και
δ. στην ταύτιση της παρτιτούρας με το μουσικό γεγονός. Εισάγονται δηλαδή με τη χρήση μικρών μοτίβων στη λογική αναγνώρισης της παρτιτούρας χωρίς να έχουν απαραίτητα εξειδικευμένες γνώσεις μουσικής, χωρίς να ξέρουν δηλαδή να διαβάζουν νότες.
Σε κάθε κεφάλαιο της ενεργητικής ακρόασης υπάρχουν οι παρακάτω ερωτήσεις καθώς και συνδυασμοί αυτών:
Ερώτηση αναγνώρισης ηχοχρωμάτων μουσικών οργάνων
Ερώτηση δομής της μουσικής
Ερώτηση θεωρίας
Ερώτηση ταύτισης ρυθμού, μελωδίας και συμβολισμού
Το «Καρναβάλι των Ζώων» αποτελείται από 14 μέρη. Ένα πολύ βασικό πλεονέκτημα είναι ότι τα μέρη αυτά έχουν πολύ μικρή διάρκεια και οι μαθητές αυτής της ηλικίας μπορούν να συγκεντρωθούν πολύ πιο εύκολα σε μικρής απ’ ότι σε μεγαλύτερης διάρκειας έργα.
Ερώτηση δομής της μουσικής
Ερώτηση θεωρίας
Ερώτηση ταύτισης ρυθμού, μελωδίας και συμβολισμού
Το «Καρναβάλι των Ζώων» αποτελείται από 14 μέρη. Ένα πολύ βασικό πλεονέκτημα είναι ότι τα μέρη αυτά έχουν πολύ μικρή διάρκεια και οι μαθητές αυτής της ηλικίας μπορούν να συγκεντρωθούν πολύ πιο εύκολα σε μικρής απ’ ότι σε μεγαλύτερης διάρκειας έργα.
Είναι γνωστό ότι ο καλύτερος και αποτελεσματικότερος τρόπος για να αντιληφθούν έννοιες τα παιδιά είναι να τις βιώσουν. Σύμφωνα με τον David Elliot, μουσικοπαιδαγωγό από τη Νέα Ζηλανδία , «η μουσική ευφυΐα, η μουσικότητα, βρίσκεται μέσα στη μουσική πράξη. Ο εαυτός που σκέφτεται και ο εαυτός που πράττει είναι ο ίδιος ο εαυτός. Δεν υφίσταται πλέον ο δυαδικός χωρισμός της σκέψης και της πράξης, όπου η σκέψη αποτελεί την έλλογη διαδικασία και η πράξη την άλογη. Οι πράξεις των ικανότατων χειρούργων ή μουσικών αποτελούν έκφραση της σκέψης τους, της ικανότητας, της ευφυΐας τους. Η μουσική μας σκέψη είναι μέσα στη μουσική μας πράξη. Αυτό είναι περισσότερο εμφανές κατά τη διάρκεια του αυτοσχεδιασμού ή της μουσικής σύνθεσης».
Μία από τις βασικές αρχές αυτού του βιβλίου είναι ότι τα παιδιά για να μάθουν οποιαδήποτε μουσική έννοια ή γενικότερα οτιδήποτε σχετίζεται με τη μουσική πρέπει να το βιώσουν. Η γνώση θα ήταν ελλιπής αν υπήρχε μόνο θεωρία ή μόνο πράξη. Σε κάθε κεφάλαιο αναφέρεται η θεωρία, κυρίως με μορφή διαλόγων μεταξύ των ζώων του καρναβαλιού και στη συνέχεια γίνεται εμπέδωση της γνώσης αυτής μέσα από βιωματικές και διαθεματικές δραστηριότητες.
Το κεφάλαιο της Μορφολογίας είναι ένα από τα σημαντικότερα αυτού του βιβλίου. «Στην ηλικία των έξι με οκτώ χρόνων το παιδί παρουσιάζει έντονη σωματική και ψυχική ανάπτυξη. […] Σταδιακά το παιδί μαθαίνει να συνεργάζεται ουσιαστικότερα στην ομάδα, οπότε μπορεί να εκτελέσει καλύτερα τους ομαδικούς σχηματισμούς στο χώρο. Καθώς αναπτύσσεται η αίσθηση του χιούμορ, είναι σημαντικό τα παιχνίδια που επιλέγουμε να είναι διασκεδαστικά και ενδιαφέροντα. Στα οχτώ με δέκα χρόνια το παιδί έχει καλύτερο συντονισμό κινήσεων, αυξημένη παρατηρητικότητα και μνήμη, αλλά και μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση. Αντιλαμβάνεται, επίσης, καλύτερα την έννοια της φόρμας, αλλά και τον περιβάλλοντα χώρο. Κατά συνέπεια, δεν ενδιαφέρεται μόνο για παιχνίδι, αλλά και για την μάθηση αυτή καθεαυτή». Οι έννοιες του μοτίβου, της φράσης και του μουσικού θέματος παραλληλίζονται με προσφιλείς στα παιδιά έννοιες για να μπορέσουν να γίνουν πιο εύκολα αντιληπτές. Κατά την ακρόαση μουσικών έργων πρέπει να είναι σε θέση να το χωρίζουν σε ενότητες κι έτσι να παίρνουν μέρος στην ανασύνθεσή του. Για να καταλάβουν το έργο και να καταφέρουν να το παρακολουθήσουν πρέπει να μπορούν να το αναλύσουν. Αυτές τις δεξιότητες ανάλυσης προσπαθεί να μεταδώσει αυτό το βιβλίο στους μικρούς μαθητές.
Παρατηρώντας το έργο του Γάλλου συνθέτη από τη σκοπιά της γλώσσας θεώρησα χρήσιμο, μέσα στα πλαίσια της διαθεματικής προσέγγισης, να υπάρξουν ασκήσεις και παιχνίδια στη γαλλική και στην αγγλική γλώσσα. Από τη μία είναι γλώσσες που διδάσκονται στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση και από την άλλη, η γαλλική γλώσσα είναι η μητρική του συνθέτη. Οι σελίδες στις οποίες περιέχονται αυτές οι ασκήσεις μπορούν να διδαχτούν από τους καθηγητές της αντίστοιχης ειδικότητας στα πλαίσια της συνεργατικής διδασκαλίας.
Μιας και το έργο του Saint-Saëns έχει πρωταγωνιστές τα ζώα, δε θα μπορούσε σε καμία περίπτωση να λείπει η προσέγγιση από τη σκοπιά της επιστήμης της ζωολογίας. Σε κάθε κεφάλαιο αναφέρονται σημαντικά στοιχεία για το ζωικό βασίλειο τα οποία καταγράφονται στο βιβλίο μετά από έρευνα έγκυρων πηγών. Τα παιδιά διευρύνουν τους ορίζοντές τους μέσα από τέτοιου είδους θέματα όπως είναι ο θαυμαστός κόσμος των ζώων που συνήθως τα συγκινούν.
Τέλος, η προσέγγιση από τη σκοπιά της επιστήμης της Αστρονομίας, ενός μαθήματος που από τη μία δε διδάσκεται στο σχολείο αλλά από την άλλη παρουσιάζεται με έναν πολύ απλό τρόπο στο βιβλίο αυτό, είναι κάτι που από την μέχρι τώρα διδακτική μου εμπειρία συμπέρανα ότι ενθουσιάζει τα παιδιά και τους δημιουργεί κίνητρα να αναζητήσουν περισσότερες γνώσεις πάνω στο συγκεκριμένο αντικείμενο.
Καλή διδασκαλία!
Μιας και το έργο του Saint-Saëns έχει πρωταγωνιστές τα ζώα, δε θα μπορούσε σε καμία περίπτωση να λείπει η προσέγγιση από τη σκοπιά της επιστήμης της ζωολογίας. Σε κάθε κεφάλαιο αναφέρονται σημαντικά στοιχεία για το ζωικό βασίλειο τα οποία καταγράφονται στο βιβλίο μετά από έρευνα έγκυρων πηγών. Τα παιδιά διευρύνουν τους ορίζοντές τους μέσα από τέτοιου είδους θέματα όπως είναι ο θαυμαστός κόσμος των ζώων που συνήθως τα συγκινούν.
Τέλος, η προσέγγιση από τη σκοπιά της επιστήμης της Αστρονομίας, ενός μαθήματος που από τη μία δε διδάσκεται στο σχολείο αλλά από την άλλη παρουσιάζεται με έναν πολύ απλό τρόπο στο βιβλίο αυτό, είναι κάτι που από την μέχρι τώρα διδακτική μου εμπειρία συμπέρανα ότι ενθουσιάζει τα παιδιά και τους δημιουργεί κίνητρα να αναζητήσουν περισσότερες γνώσεις πάνω στο συγκεκριμένο αντικείμενο.
Καλή διδασκαλία!
Περισσότερα:www.eftihiatsesmeli.blogspot.c
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου