Σαν σήμερα στη Μουσική... "Πιέτρο Αντόνιο Στέφανο Μασκάνι"

Σαν σήμερα 7 Δεκεμβρίου 1863 γεννήθηκε ο
Πιέτρο Αντόνιο Στέφανο Μασκάνι

PIETRO MASCAGNI (1863-1945) ΖΩΗ ΚΑΙ ΕΡΓΟ
1863: Στις 7 Δεκεμβρίου γεννιέται στο Λιβόρνο ο Πιέτρο Αντόνιο Στέφανο Μασκάνι, που θα γίνει γνωστός ως Πιέτρο Μασκάνι, δευτερότοκος γιος του αρτοποιού Ντομένικο Μασκάνι και της Εμίλια.
 Την ίδια χρονιά γεννιέται στο Λιβόρνο και ο Τζοβάνι Ταρτζόνι-Τοτσέτι, ο επονομαζόμενος Νάνι, φίλος και στενός συνεργάτης του Πιέτρο Μασκάνι, από τους λιμπρετίστες της Cavalleria Rusticana.
1873: H Εμίλια Μασκάνι πεθαίνει από φυματίωση.
1876: Κρυφά από τον πατέρα του, που ήθελε να ακολουθήσει ο γιος του νομικές σπουδές, ο Πιέτρο Μασκάνι με την υποστήριξη του θείου του Στέφανο Μασκάνι, αρχίζει να παρακολουθεί κανονικά μαθήματα μουσικής με τον Αλφρέντο Σοφρεντίνι. Ο Σοφρεντίνι (1854-1923) ήταν συνθέτης, παιδαγωγός και μουσικοκριτικός και το 1875, λίγο μετά την ολοκλήρωση των σπουδών του στο Μιλάνο, ίδρυσε στο Λιβόρνο το Instituto Musicale. Την ίδια χρονιά ο νεαρός Πιέτρο Μασκάνι γράφει την όπερα Zilia, βασισμένη σε λιμπρέτο του Φελίτσε Ρομάνι. Στοιχεία αυτής της νεανικής όπερας θα επεξεργαστεί και θα ενσωματώσει αργότερα στη ρομαντική όπερα Guglielmo Ratcliff.
1879: Συνθέτει τη Συμφωνία σε ντο ελάσσονα και έργα εκκλησιαστικής μουσικής (Κύριε, Γκλόρια, Άβε Μαρία).
1881: Η καντάτα του In Filanda για σοπράνο, τενόρο και βαθύφωνο, παρουσιάζεται στο Casino di San Marco του Λιβόρνου, στις 9 Φεβρουαρίου.
1882: Στο teatro degli Avvalorati του Λιβόρνου παρουσιάζεται στις 27 Μαρτίου η καντάτα του Alla Gioia, μελοποίηση του ποιητικού κειμένου του Σίλλερ "An die Freude" (Ύμνος στη Χαρά), που μελοποίησε και ο Μπετόβεν στο φινάλε της 9ης Συμφωνίας του. Η ιταλική μετάφραση είναι του Αντρέα Μαφέι. Η εκτέλεση της καντάτας για σοπράνο, τενόρο, βαρύτονο και βαθύφωνο, διευθύνεται από το δάσκαλό του Αλφρέντο Σοφρεντίνι. Το έργο είναι αφιερωμένο στον κόμη Φλορεστάνο ντε Μαρντερέλ, που θα χρηματοδοτήσει τις σπουδές του Μασκάνι στο Μιλάνο. Το Σεπτέμβριο παρουσιάζεται στο Πολυθέαμα του Λιβόρνου το έργο του για φωνή και πιάνο La stella di Garibaldi. Τον Οκτώβριο γίνεται δεκτός στο Ωδείο του Μιλάνου (Conservatorio di Milano). Καθηγητές του είναι ο Αμιλκάρε Πονκιέλι και ο Μικέλε Σαλαντίνο. Συμμαθητής του είναι ο Τζάκομο Πουτσίνι, επίσης μαθητής του Πονκιέλι, με τον οποίο μοιράζονται το ίδιο δωμάτιο.
1884: Χαρακτήρας ατίθασος και ανυπότακτος, δεν μπορεί να συμβιβαστεί με την πειθαρχία που απαιτούν οι σπουδές στο Ωδείο. Συνθέτει τη βαρκαρόλα Sulle rive di Chiaja, το σκέρτσο για φωνή και πιάνο M’ama…non m’ama, την Ballata medievale για τενόρο, σοπράνο και ορχήστρα, το Messagio d’ amore για φωνή και πιάνο και τη ρομάντσα για τενόρο και ορχήστρα Il Re a Napoli σε κείμενο του Αντρέα Μαφέι, που την παρουσιάζει στην Κρεμόνα. Αποφασίζει να διακόψει τις σπουδές του και αρνείται μια θέση κοντραμπασίστα στο teatro dal Verme του Μιλάνου, που προσπαθεί να του εξασφαλίσει ο φίλος του, Πουτσίνι. Αρχίζει η περιπέτειά του ως μαέστρου με διάφορους θιάσους οπερέτας.
1885: Στο Πολυθέαμα της Γένοβας διευθύνει για το θίασο του Λουίτζι Αρνάλντο Βάσαλο μια σειρά από οπερέτες, όπως Βοκκάκιος του Σουπέ, Η κόρη της Μαντάμ Ανγκό του Λεκόκ, Οι καμπάνες της Κορνουάλης του Πλανκέτ κ.α. Σε όλη του τη ζωή ο Μασκάνι δεν θα σταματήσει να διευθύνει, όχι μόνο όπερες και οπερέτες αλλά και συμφωνικά έργα. Μεγάλος υποστηρικτής του έργου του Τσαϊκόφκσι αλλά και του Ντβόρζακ, μαέστρος της πρεμιέρας της όπερας του Λεονκαβάλο Παλιάτσοι στo teatro alla Scala του Μιλάνου, ο Μασκάνι θα αναδειχθεί σε μεγάλη προσωπικότητα της μουσικής ζωής της Ιταλίας.
1886: Συνεργάζεται με τον ιμπρεσάριο Λουίτζι Μαρέσκα. Το Δεκέμβριο φτάνει με το θίασο του Μαρέσκα στην Τσερίνιολα, 37 χιλιόμετρα από τη Φότζια, στην περιοχή της Απουλίας, στον ιταλικό νότο. Μαζί του είναι και η Μαρτσελίνα Καρμπονιάνι, η Λίνα, που σε λίγο θα γίνει γυναίκα του.
1887: Εγκαταλείπει το θίασο του Μαρέσκα και κουρασμένος από την περιπλάνηση αποφασίζει να εγκατασταθεί στην Τσερίνιολα. Με την υποστήριξη του δημάρχου της πόλης, Τζουζέπε Κανόνε, αναλαμβάνει μαέστρος της τοπικής Φιλαρμονικής και παραδίδει μαθήματα πιάνου.
1888: Τον Απρίλιο παρουσιάζει με τη Φιλαρμονική της Τσερίνιολα μια Messa di Gloria που συνέθεσε στις αρχές της χρονιάς. Τον Ιούλιο δημοσιεύεται στο Teatro Illustrato η αγγελία του οίκου Sonzogno για το δεύτερο διαγωνισμό μονόπρακτης όπερας. Αποφασίζει να πάρει μέρος.
1889: Αρχίζει την προετοιμασία για την όπερα που θα υποβάλει στο διαγωνισμό. Επιλέγει το έργο του Νικόλα Μιζάζι Marito e sacerdote και αναθέτει στον παιδικό φίλο του Τζοβάνι Ταρτζόνι-Τοτσέτι, στο Λιβόρνο, να γράψει το λιμπρέτο. Ο φίλος του αντιπροτείνει την Cavalleria Rusticana του Τζοβάνι Βέργκα, που είχε ήδη διασκευαστεί για το θέατρο. Ο Μασκάνι συμφωνεί. Οι προθεσμίες πιέζουν όμως γιατί η όπερα πρέπει να υποβληθεί σε πέντε μήνες. Ο Ταρτζόνι-Τοτσέτι καλεί σε συνεργασία έναν άλλο νεαρό ποιητή από το Λιβόρνο, τον Γκουίντο Μενάσι. Οι δύο ποιητές υπογράφουν ένα από τα καλύτερα, σφιχτοδεμένα και ισορροπημένα λιμπρέτα στην ιστορία της ιταλικής όπερας. Το Μάιο η μονόπρακτη όπερα Cavalleria Rusticana αποστέλλεται στο Μιλάνο για το διαγωνισμό. Νωρίτερα, στις 3 Φεβρουαρίου, ο Πιέτρο και η Λίνα παντρεύονται και την επόμενη μέρα γεννιέται το πρώτο παιδί τους, ο Ντομένικο. Προς το τέλος της ζωής του, το 1942, ο Μασκάνι αφηγείται ότι τότε δεν μπορούσε να αποφασίσει ποιο έργο να στείλει στο διαγωνισμό. Του είχε περάσει από το μυαλό ακόμη και το ανολοκλήρωτο Guglielmo Ratcliff, που επεξεργαζόταν από το 1885. Ήταν η γυναίκα του που τον έπεισε οριστικά για την Cavalleria.
Το άστρο της Cavalleria, 1890-1922
1890: Στις 17 Μαΐου η Cavalleria Rusticana παρουσιάζεται σε πρώτη εκτέλεση στο Teatro Costanzi της Ρώμης, κερδίζοντας το πρώτο βραβείο στο διαγωνισμό Sonzogno. Ο θρίαμβος είναι απόλυτος. Το έργο αποκτά αμέσως μεγάλη φήμη και παρουσιάζεται στη Φλωρεντία, το Τορίνο, την Μπολόνια, το Παλέρμο, το Μιλάνο, τη Γένοβα, τη Νάπολη, τη Βενετία και την Τεργέστη. Το Δεκέμβριο ο Γκούσταβ Μάλερ διευθύνει το ανέβασμα της όπερας στη Βουδαπέστη. Ακολουθούν παραστάσεις στο Μόναχο, το Αμβούργο, την Πετρούπολη, τη Δρέσδη, το Μπουένος Άιρες. Το Μάρτιο του 1891 η όπερα παρουσιάζεται στη Βιέννη.
1891: Στις 3 Ιανουαρίου γεννιέται ο δεύτερος γιος του, Ντίνο. Στις 31 Οκτωβρίου κι ενώ η Cavalleria θριαμβεύει, παρουσιάζεται στο teatro Costanzi της Ρώμης η όπερά του L’ amico Fritz, ένα ειδύλλιο, με σχετική επιτυχία.
1892: Στις 21 Αυγούστου γεννιέται η κόρη του Έμι. Στις 10 Νοεμβρίου παρουσιάζεται στο teatro La Pergola της Φλωρεντίας η επόμενη όπερά του, I Rantzau, βίαιο δράμα, με τον ίδιο στο πόντιουμ. Αποτυχία.
1895: Στις 16 Φεβρουαρίου παρουσιάζεται στo teatro alla Scala του Μιλάνου η ρομαντική όπερά του Guglielmo Ratcliff, την οποία είχε αρχίσει να γράφει το 1885. Το ιταλικό λιμπρέτο σε ποίηση του Χάινε, υπέγραφε ο Αντρέα Μαφέι, βασική μορφή του ιταλικού ρομαντισμού (1798-1885), που συνδεόταν στενά με το Βέρντι. Το έργο έχει επιτυχία, γεγονός που αναπτερώνει τις ελπίδες του Μασκάνι. Δεν θα συμβεί όμως το ίδιο με την επόμενη όπερά του Silvano, που παρουσιάζεται στη Scala στις 15 Μαρτίου, συναντώντας τη χλιαρή υποδοχή του κοινού. Ο Μασκάνι αποδέχεται τη θέση του διευθυντή του μουσικού Λυκείου Ροσίνι (Liceo Rossini) του Πέζαρο.
1896: Στις 2 Μαρτίου παρουσιάζεται στο Πέζαρο η όπερά του Zanetto, με σχετική επιτυχία.
1898: Στις 19 Ιουνίου, στο teatro Persiani του Ρεκανάτι, παρουσιάζεται η καντάτα του για φωνή και ορχήστρα A Giacomo Leopardi, σε κείμενο του ποιητή Λεοπάρντι. Στις 22 Νοεμβρίου, πρεμιέρα της σχεδόν ιμπρεσιονιστικής όπερας Iris στο teatro Costanzi της Ρώμης. Το λιμπρέτο είναι του Λουίτζι Ίλικα, λιμπρετίστα και του Πουτσίνι. Η παράσταση σημειώνει επιτυχία. Μάλιστα ο "Ύμνος στον ήλιο" είναι από τις πιο δημοφιλείς σελίδες της ιταλικής μουσικής.
1899: Πεθαίνει ο πατέρας του.
1900: Περιοδεία του Μασκάνι στη Ρωσία (Μόσχα και Πετρούπολη).
1901: Στις 17 Ιανουαρίου παρουσιάζεται στη Scala η όπερά του Le Maschere, στο ύφος της commedia delľ arte. Το έργο παρουσιάζεται ταυτόχρονα σε έξι ιταλικά θέατρα, αλλά με την εξαίρεση της Ρώμης (όπου διευθύνει ο ίδιος ο συνθέτης), η υποδοχή του κοινού είναι χλιαρή. Από ορισμένους μελετητές η χρονιά αυτή θεωρείται ως η απαρχή της οριστικής παρακμής του συνθέτη της Cavalleria.
Στις 27 Ιανουαρίου πεθαίνει ο Τζουζέπε Βέρντι, η μεγάλη δόξα της Ιταλίας. Ο Μασκάνι συμμετέχει στις εκδηλώσεις πένθους και διευθύνει στη Βιέννη την παρουσίαση του Ρέκβιεμ του Βέρντι.
1902: Συνθέτει τη μουσική για το θεατρικό έργο του Henri Hall Caine The Eternal City, που παρουσιάζεται στο Λονδίνο. Παραιτείται από το Λύκειο του Πέζαρο για να οργανώσει την περιοδεία του στις Ηνωμένες Πολιτείες (Νέα Υόρκη, Φιλαδέλφεια, Βοστώνη και Σαν Φρανσίσκο). Με εξαίρεση το Σαν Φρανσίσκο η περιοδεία καταλήγει σε φιάσκο, ίσως γιατί ο Μασκάνι αντιμετωπίζει προβλήματα –και νομικής φύσεως- με τους ιμπρεσάριους.
1903: Αναλαμβάνει τη διεύθυνση της Scuola Musicale Romana στη Ρώμη.
1905: Στις 16 Μαρτίου παρουσιάζεται στο Μόντε Κάρλο, στο teatro di Casino, η όπερα Amica, χωρίς επιτυχία.
1909: Μαέστρος στο Teatro Costanzi της Ρώμης.
1910: Συνδέεται με την Άννα Λόλι. Οι σχέσεις του με τις γυναίκες είναι θυελλώδεις.
1911: Διακόπτει τη δραστηριότητά του ως διευθυντής στη Scuola Musicale Romana και το Μάιο αρχίζει περιοδεία στη Λατινική Αμερική που διαρκεί επτά μήνες, διευθύνοντας έργα δικά του αλλά και άλλων συνθετών. Στις 2 Ιουνίου πρεμιέρα της μεσαιωνικής όπεράς του Isabeau στο teatro Colon του Μπουένος Άιρες, με θριαμβευτική επιτυχία.
1912: Η ιταλική πρεμιέρα της Isabeau γίνεται ταυτόχρονα στo Teatro alla Scala του Μιλάνου με μαέστρο τον Τούλιο Σεραφίν και στο teatro Fenice της Βενετίας με μαέστρο τον ίδιο το συνθέτη. Στο Παρίσι αρχίζει να συνθέτει την όπερα Parisina επιστρέφοντας στο συμβολισμό, σε λιμπρέτο του ποιητή Γκαμπριέλε ντ’ Ανούντσιο.
1913: Τον Οκτώβριο η κόρη του Έμι παντρεύεται το μουσικό Γκουίντο Φαρινέλι. Στις 15 Δεκεμβρίου στη Scala, πρεμιέρα της όπερας Parisina, που θεωρείται μεγάλο καλλιτεχνικό γεγονός. Μεταξύ του κοινού βρίσκονται οι συνθέτες Πουτσίνι, Τζορντάνο και Τσαντονάι. Η όπερα όμως δεν σημειώνει επιτυχία.
1914: Η Parisina παρουσιάζεται στο Λιβόρνο και στη Ρώμη. Τον Ιούλιο αρχίζει ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος. Ο Μασκάνι όπως και ο Πουτσίνι αντιτίθεται στην εμπλοκή της Ιταλίας στον πόλεμο.
1915: Γράφει τη μουσική για την ταινία του Νίνο Οξίλια Rapsodia Satanica.
1917: Στις 30 Απριλίου παρουσιάζεται στο teatro Costanzi της Ρώμης η όπερά του Lodoletta, δακρύβρεκτο δράμα μεγάλης μελωδικότητας, με τον ίδιο στο πόντιουμ. Ακολουθούν παραστάσεις της όπερας στο Λιβόρνο και στη Φλωρεντία. Το έργο δεν σημειώνει επιτυχία.
1919: Στις 13 Δεκεμβρίου πρεμιέρα της οπερέτας Si, στο teatro Cuirino της Ρώμης. Πεθαίνουν ο συνθέτης των Παλιάτσων Ρουτζέρο Λεονκαβάλο και ο λιμπρετίστας Λουίτζι Ίλικα.
1921: Στις 2 Μαΐου παρουσιάζεται στο teatro Costanzi της Ρώμης η όπερα Il Piccolo Marat, εμπνευσμένη από τη Γαλλική Επανάσταση, στην οποία ο συνθέτης προσπαθεί να ξαναβρεί το "πρωτόγονο" κλίμα του βερισμού. Η όπερα σημειώνει επιτυχία.
Στην Ιταλία του Μουσολίνι και του "Νέρωνα", 1922-1945
1922: Μετά το περίφημο τελεσίγραφο του Μπενίτο Μουσολίνι της 26ης Οκτωβρίου "ή μας δίνετε την εξουσία ή την παίρνουμε επιτιθέμενοι στη Ρώμη", ο βασιλιάς καλεί στις 29 Οκτωβρίου τον Ντούτσε να σχηματίσει κυβέρνηση, ενώ φασιστικά στρατεύματα παρελαύνουν στη Ρώμη. Μέσα από μια παράδοξη μείξη παρανομίας και νομιμότητας, ο φασισμός κυριαρχεί στην Ιταλία για τα επόμενα είκοσι χρόνια. Στις συνθήκες κρίσης του συνταγματικού πολιτεύματος, ο Μουσολίνι παρουσιάζεται ως διέξοδος και κατορθώνει να πείσει πολλούς διανοούμενους και καλλιτέχνες. Ανάμεσά τους ο Πουτσίνι αλλά και ο Μασκάνι.
1924: Θάνατος του Τζάκομο Πουτσίνι.
1927: Ο Μασκάνι εγκαθίσταται στο ξενοδοχείο "Πλάζα" της Ρώμης, όπου θα ζήσει έως το θάνατό του.
1929: Μετά τη ρήξη του Αρτούρο Τοσκανίνι με το φασιστικό καθεστώς, ο Μασκάνι αναλαμβάνει τη διεύθυνση της Scala.
1930: Στο Τόρε ντελ Λάγκο διευθύνει την παρουσίαση της όπερας του Πουτσίνι La Bohème.
1932: Στις 23 Μαρτίου παρουσιάζεται στο teatro di Casino του Σαν Ρέμο η οπερέτα Pinotta. H Cavalleria Rusticana συμπληρώνει 13.000 παραστάσεις. Ο Μασκάνι γίνεται επισήμως μέλος του φασιστικού κόμματος (PNF).
1934: Πεθαίνει ο συνεργάτης του Τζοβάνι Ταρτζόνι-Τοτσέτι, που όμως έχει προλάβει να υπογράψει το λιμπρέτο της νέας όπερας του Μασκάνι Nerone, έργο "αντιμοντέρνο", γραμμένο προς δόξα του Μουσολίνι. Είναι το κύκνειο άσμα του Μασκάνι.
1935: Στις 16 Ιανουαρίου πρεμιέρα του Nerone στη Scala. Αποτυχία.
1936: Τον Ιούνιο πεθαίνει στη Σομαλία ο γιος του Ντίνο.
1940: Εορτασμοί για τα 50 χρόνια της Cavalleria Rusticana. Ο Μασκάνι διευθύνει σε στούντιο μια δισκογραφική παραγωγή του κορυφαίου έργου του, που θεωρείται ως σπάνια ιστορική ηχογράφηση. Συμμετέχουν η Ορχήστρα και η Χορωδία της Scala και οι καλλιτέχνες Λίνα Μπρούνα-Ράζα (Σαντούτσα), Μαρία Μαρκούτσι (Λόλα), Μπενιαμίνο Τζίλι (Τουρίντου), Τζίνο Μπέκι (Άλφιο) και Τζουλιέτα Σιμιονάτο (Μάμμα Λουτσία).
1943: Τελευταία εμφάνιση του Μασκάνι στη Scala, για την όπερά του L’amico Fritz. Tελευταία περίοδος ως μαέστρος στην Όπερα της Ρώμης (Cavalleria Rusticana, L'amico Fritz).
1945: Στις 2 Αυγούστου, στις 7.15 το πρωί, πεθαίνει στο ξενοδοχείο "Πλάζα" της Ρώμης, τρεις μήνες μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Η Cavalleria Rusticana του έχει χαρίσει την αιώνια δόξα.
* Βασική πηγή: Pietro Mascagni, Cavalleria Rusticana, σειρά Opern der Welt, επιμέλεια Kurt Pahlen, Piper Schott-Serie Musik, Mόναχο, 1990.     
Πηγή:http://www.tch.gr/greek/Events/All%20Events/2003/Cavalleria/Mascagni.htm